Antigonea është një nga qytetet antike më të mëdha në territorin e Shqipërisë dhe vendbanimi antik më i rëndësishëm i Luginës së Drinos. Parku Kombëtar Arkeologjik i Antigonesë ndodhet vetëm 14 km në lindje të Gjirokastrës, pranë fshatit Saraqinishtë në Luginën e Drinos.
Antigonea u themelua nga Mbreti Pirro i Epirit (319 – 272 p.e.s.), nga i cili fitojmë shprehjen ‘një fitore si ajo e Pirros’, (fitore e arritur me një kosto të tillë që vlen për të diskutuar) pas pushtimit të tij katastrofik të Italisë. Qyteti u emërua pas gruas së tij, Antigonës, e cila ishte vajza e mbretit Ptoleme të Egjiptit, një nga gjeneralët e Aleksandrit të Madh. Pirro donte të konsolidonte mbretërinë e tij kundër fqinjëve fisnorë në veri dhe sponsorizoi një qytet të ri për të bashkuar vendbanimet e shpërndara të luginës.
Një kushëri i Aleksandrit të Madh, Pirro bëri një jetë plot ngjyra si merçenar, gjeneral dhe më vonë Mbret i Epirit, të cilin e ngriti shkurtimisht në statusin e fuqisë së madhe. Antogonea lulëzoi nga shekulli IV deri në shekullin II para Krishtit dhe Epiri ishte bërë aleat me Mbretërinë e Maqedonisë në luftërat e tyre kundër fuqisë në rritje të Republikës Romake. Pas humbjes përfundimtare të mbretit Filip V të Maqedonisë në vitin 168 para Krishtit, konsulli romak Aemilius Paullus urdhëroi shkatërrimin e të gjitha qyteteve të Epirit si ndëshkim. Antigonea ishte një nga këto qytete, e rrafshuar qëllimisht dhe banorët e saj u shitën si skllevër.
Mund të shihen rrënojat e gërmuara të një sërë seksionesh të Antigonesë. Arkeologu shqiptar Dhimosten Budina identifikoi për herë të parë rrënojat e qytetit antik, të njohur vetëm nga burimet historike, pasi zbuloi një sërë shenjash prej bronzi me fjalën greke “Antigoneiaon” të stampuar mbi to. Këto mund të jenë përdorur për votimin në kuvendin e qytetit. Më mbresëlënëse janë muret që shtrihen përgjatë anës perëndimore të qytetit dhe rreth akropolit në skajin verior të tij. Ana lindore, e mbrojtur nga rënia pothuajse e madhe në luginë në këtë anë të qytetit, duket se ka mbetur pa struktura mbrojtëse. Muret u ndërtuan me blloqe gëlqerore të nxjerra nga shpati i kodrës aty pranë. Ka një sërë portash të dukshme, më e dukshme është në anën jugperëndimore të qytetit.
Pozicioni i saj mund të jetë zgjedhur për shkak të largësisë dhe ka të ngjarë të jetë ndërtuar si një qendër e vogël pelegrinazhi. Një mozaik tepër interesant mbulon dyshemenë e trikonkut, duke shfaqur në thelbin e tij figurën e Abraxas, luftëtarit me kokën e qenit kundër së keqes, i paraqitur në betejë me një gjarpër që përfaqëson fuqitë e errësirës. Panele të tjera përshkruajnë peshq, një referencë tipike për Krishtërimin dhe Krishtin. Një brez rrethues gjethesh dredhkë formon kufirin, ndërsa një sërë mbishkrimesh greke emërtojnë dhuruesin që ka paguar për kishën dhe me sa duket mirëmbajtjen e priftit: “Skllavi i Zotit, Agothokles, e bëri këtë në përmbushje të një zotimi”.
https://kultura.gov.al/wp-content/uploads/2017/12/Antigonea_mapguide_shqip.pdf
